Anna I Stuart

Anna I Stuart (urodzona w St.James's Palace, 6 lutego 1665 roku, zmarła w Kensington Palace, 1 sierpnia 1714) herb

Młodsza córka Jakuba II Stuart, króla Anglii, Szkocji, Irlandii i Anny Hyde, córki Edwarda Hyde'a, I hrabiego Clarendon.

Królowa Anglii, Szkocji i Irlandii od 8 marca 1702 roku do 1 maja 1707 roku, królowa Wielkiej Brytanii i Irlandii od 1 maja 1707 roku do 1 sierpnia 1714 roku.

Tytulara: Z bożej łaski Wielkiej Brytanii, Francji i Irlandii królowa, Obrończyni Wiary etc.

28 lipca 1683 roku w Royal Chapel w St. James's Palace, Londyn poślubiła Jerzego Oldenburg (Schleswig-Holstein-Gottorp) (urodzony w Kopenhaga w Danii, 2 kwietnia 1653 roku, zmarł w Kensington Palace, 28 października 1708 roku), książę-małżonek, Lorda Wielkiego Admirała, księcia de Cumberland.

Młodsza siostra królowej Marii II Stuart.

Anna i jej starsza siostra Maria były jedynymi z ośmiorga dzieci, które przeżyły okres dzieciństwa, Jakuba, księcia Yorku (późniejszego Jakuba II), i Anny Hyde. Jako dziecko Anna cierpiała z powodu infekcji oka. Jako małe dziecko została wysłana do Francji, aby tam poddać się operacji. Przebywała wówczas pod opieką babki, Henrietty Marii, a po jej śmierci w 1669 roku pod opieką ciotki, Henrietty Anny, księżnej Orleanu. Anna powróciła do Anglii w 1670 roku. W 1673 roku nawiązała znajomość z Sarą Jennings (późniejszą żonę Johna Churchilla), która została jej bliską przyjaciółką i wpływową doradczynią. Anna i Sarah często pisały do siebie listy, które podpisywały Mrs. Morley i Mrs. Freeman.

W 1673 roku stało się jasne, że ojciec Anny przeszedł na katolicyzm. Anna i Maria miały zostać jednak, na rozkaz króla Karola II, zostać wychowane w wierze protestanckiej. W 1678 roku Anna towarzyszyła drugiej żonie ojca, katolickiej księżniczce Marii z Modeny - córce Alfonsa IV d'Este, w podróży do Holandii. W 1679 roku dołączyła do rodziców, którzy z powodu antykatolickich nastrojów w Anglii musieli udać się na wygnanie i przebywali w Hadze na dworze Wilhelma III Orańskiego, który w 1677 roku poślubił starszą siostrę Anny. Rok później Anna towarzyszyła rodzicom podczas ich wyjazdu do Szkocji. W 1683 roku poślubiła księcia Jerzego Oldenburga, młodszego brata króla Danii Chrystiana V, swojego odległego kuzyna. Jerzy i Anna tworzyli zgodne małżeństwo, które starało się żyć z dala od wielkiego świata. Sarah Churchill została Lady of Bedchamber Anny i pozostała jej bliską przyjaciółką.

Król Karol II zmarł w 1685 roku i ojciec Anny został królem Jakubem II. Jego rządy i otaczanie się katolikami nie przysparzały mu sympatii w Anglii. Jego sytuacja pogorszyła się, gdy 10 czerwca 1688 roku królowa Maria z Modeny urodziła syna, Jakuba, katolickiego następcę tronu. Anna nie była przy tym obecna, gdyż podróżowała do Bath. Perspektywa utrwalenia się katolickiej dynastii doprowadziła do porozumienia dwóch frakcji w angielskim Parlamencie, wigów i torysów, którzy poprosili o pomoc Wilhelma Orańskiego. Wilhelm wylądował w Anglii 5 listopada 1688 roku. Król Jakub 11 grudnia podjął próbę ucieczki, ale został schwytany. Powiodła się natomiast druga próba, podjęta 23 grudnia.

Podczas tej tzw. chwalebnej rewolucji Anna przebywała w odosobnieniu. Wcześniej korespondowała z Marią i znała plany Wilhelma, i się im nie sprzeciwiała. Kiedy Wilhelm przybył do Anglii, Anna, za radą Churchillów, wysłała do niego list, w którym wyrażała poparcie dla jego działań. Odmówiła również popierania działań króla Jakuba. 24 listopada John Churchill uciekł do obozu Wilhelma. 25 listopada uczynił to samo mąż Anny, książę Jerzy. Kiedy Jakub przybył do Londynu 26 listopada okazało się, że Anna i Sarah poszły w ślady swoich mężów. Uciekły z Whitehallu tylnymi drzwiami i ukryły się w domu biskupa Londynu, Henry'ego Comptona. 1 grudnia przybyły do Northampton, gdzie Anna uczestniczyła w zwołanej przez Wilhelma Tajnej Radzie. Następnie udała się do Oksfordu, gdzie spotkała się z mężem. 19 grudnia wróciła do Londynu, gdzie wizytę złożył jej Wilhelm Orański.

W 1689 roku Parlament uznał, że Jakub podejmując próbę ucieczki de facto abdykował i poprosił o przyjęcie korony Wilhelma i Marię. Uchwalił również Bill of Rights, gdzie precyzował następstwo tronu. Po Wilhelmie i Marii miały rządzić ich dzieci. W wypadku ich braku tron miał przypaść Annie i jej potomstwu. Następni w kolejce byli potomkowie Wilhelma z innych małżeństw.

Niedługo po objęciu rządów Wilhelm i Maria podnieśli Johna Churchilla do godności hrabiego Marlborough. Wkrótce jednak doszło do zerwania między Marlboroughami a dworem, kiedy w 1692 roku Maria II oskarżyła hrabiego o popieranie jakobitów (stronników wygnanego Jakuba II) i pozbawiła go wszystkich godności. Marlborough został również usunięty z dworu. Sprawa ta przyczyniła się do zerwania między Marią a Anną, gdyż Anna wstawiła się u siostry za mężem swojej przyjaciółki, ale spotkała się ze stanowczą odmową. Anna opuściła wówczas dwór królewski i zamieszkała w Syon House, rezydencji księcia Northumberland. Wkrótce została pozbawiona wszelkich godności, a straże pałacowe otrzymała zakaz salutowania jej mężowi.

Kiedy Maria zmarła w 1694 roku na ospę prawdziwą, Wilhelm III kontynuował samodzielne rządy. Chcąc poprawić swoje notowania w społeczeństwie przywrócił on Annie wszystkie utracone tytuły i pozwolił jej mieszkać w St. James's Palace. Trzymał ją jednak z dala od polityki, konsekwentnie odmawiając nadania jej tytułu regenta podczas swojej nieobecności. W 1695 roku na prośbę Anny przywrócił wszystkie godności hrabiemu Marlborough. W podzięce Anna wspierała politykę Wilhelma, mimo iż w 1696 roku doszło do pogorszenia stosunków Anny z jej szwagrem, kiedy księżna uwierzyła pogłoskom, że Wilhelm dąży do ugody z Jakubem II, która miała polegać na uznaniu Wilhelma za króla w zamian za co Wilhelm miał swoim następcą wyznaczyć syna Jakuba II.

W międzyczasie Jerzy i Anna przeżyli wiele tragedii rodzinnych. Między 1684 a 1700 roku Anna była w ciąży 18 razy, z czego 13 razy poroniła. Z pozostałej piątki, czworo zmarło przez ukończeniem dwóch lat. Jedyne dziecko, które przeżyło okres niemowlęctwa, Wilhelm, książę Gloucester, zmarł w 1700 roku w wieku 11 lat. Spowodowało to kryzys sukcesyjny, gdyż ani Wilhelm, ani Anna nie mieli dzieci. Realną stała się groźba powrotu na tron katolickiej linii Stuartów. Aby temu zapobiec Parlament uchwalił w 1701 roku Act of Settlement, którzy porządkował sprawy sukcesyjne. Katolików odsunięto od dziedziczenia korony. Po bezpotomnej śmierci Wilhelma i Anny korona angielska miała przypaść Zofii Dorocie Wittelsbach, żonie elektora hanowerskiego Ernesta Augusta, i jej potomstwu.

Wilhelm III zmarł 8 marca 1702 roku, pozostawiając koronę swojej szwagierce. Anna została koronowana 23 kwietnia. Jej mąż otrzymał tytuł księcia-małżonka. W momencie, kiedy Anna wstępowała na tron w Europie zaczynała się wojna o sukcesję hiszpańską. Ostatni król Hiszpanii z Domu Habsburgów przekazał koronę Hiszpanii ze wszystkimi jej posiadłościami wnukowi króla Francji Ludwika XIV, Filipowi Andegaweńskiemu. Realizacja postanowień tego testamentu przez Ludwika XIV była naruszeniem zasady równowagi europejskiej, za której gwaranta występowała Anglia. Dodatkowo Anglików niepokoił fakt, że po śmierci Jakuba II w 1701 roku Ludwik XIV ogłosił jego syna Jakubem III, prawowitym królem Anglii i Szkocji. Anglia zdecydowała się więc poprzeć drugiego z pretendentów do hiszpańskiej korony, młodszego syna cesarza Leopolda I, arcyksięcia Karola.

Hiszpańska wojna sukcesyjna (która toczyła się również między Anglią i Francją w północnoamerykańskich koloniach i jest tam znana jako wojna królowej Anny) trwała niemal przez cały okres panowania Anny, determinując politykę wewnętrzną, zagraniczną i gospodarczą Anglii. Wkrótce po swoim wstąpieniu na tron, Anna mianowała księcia Jerzego Lordem Wielkim Admirałem, dając mu pełną kontrolę nad Royal Navy. Pełną kontrolę nad armią lądową uzyskał lord Marlborough, który wsławił się później jako zwycięzca licznych bitew na kontynencie. Otrzymał on później tytuł książęcy i został kawalerem Orderu Podwiązki. Jego żona, księżna Marlborough, pozostała w łaskach u monarchini, otrzymując stanowisko Mistress of the Robes, najwyższy urząd jaki mogła wówczas sprawować arystokratka.

Pierwsze ministerium Anny było torysowskie. Na jego czele stał Sidney Godolphin, I baron Godolphin. Wigowie, którzy w przeciwieństwie do torysów byli gorącymi zwolennikami wojny o hiszpańską sukcesję, znaleźli się w przewadze w 1704 roku, kiedy książę Marlborough odniósł świetne zwycięstwo pod Blenheim. Wigowie szybko urośli w siłę, a torysi zostali usunięci z ministerium. Lord Godolphin sprzymierzył się wówczas z księciem i pozostał na stanowisku. Właściwą władzę sprawował jednak Marlborough, który korzystał z tego, aby ciągnąć zyski z kasy państwowej i faworyzować swoich stronników. Nepotyzm księcia wiele kosztował skarb państwa.

Następne lata rządów Anny były poświęcone na zacieśnienie związku Anglii i Szkocji. Ustalona w 1701 roku sukcesja do tronu obowiązywała tylko w Anglii, a w Szkocji silne było jeszcze przywiązanie do dynastii Stuartów i zachodziła obawa, że po śmierci Anny unia zostanie zerwana. Sama Anna zresztą wolałaby widzieć jako swojego następcę swojego brata, niż Zofię Dorotę i jej potomków. W 1704 roku szkocki parlament uchwalił Act of Security, który dawał szkockim stanom prawo wybrania nowego monarchy spośród protestanckich potomków Domu Stuartów. Szkoci zażądali również wycofania swoich wojsk z Europy i obniżenia podatków. W odpowiedzi angielski parlament, obawiając się, że większa niezależność Szkocji może doprowadzić do odnowienia się "Starego Sojuszu" szkocko-francuskiego, uchwalił w 1705 roku Alien Act, który przewidywał sankcje ekonomiczne na Szkocję. Zaproponowano również Szkotom alternatywę między sankcjami a zacieśnieniem unii. Szkocki parlament wyraził zgodę na to ostatnie i komisarze obu zgromadzeń rozpoczęli prace nad tekstem aktu unii. Komisarze przedstawili swój tekst 22 lipca 1706 roku. Szkocki Parlament przyjął je 16 stycznia. Zgodnie z Aktem o Unii od 1 maja 1707 roku Anglia i Szkocja zjednoczyły się w jedno Królestwo Wielkiej Brytanii.

W międzyczasie doszło do zerwania między Anną a księżną Marlborough. Miejsce księżnej zajęła kolejna faworyta Anny, Abigail Masham, kuzynka księżnej, spokrewniona z jednym z ministrów wigowskiego ministerium, Robertem Harleyem. Poprzez panią Masham, Harley uzyskał wielki wpływ na królową. Widząc wzrastającą pozycję Harleya, Godolphin i Marlborough zaniepokoili się i próbowali zdymisjonować Harleya. W 1708 roku Anna zaakceptowała rezygnację ministra. Ministerium zdominowała grupa pięciu polityków, znanych jako "Junta" (lord Sunderland, lord Wharton, lord Somers, lord Halifax i Robert Walpole). Harley pozostał jednak prywatnym doradcą królowej.

Mąż Anny, książę Jerzy, zmarł w październiku 1708 roku. Jego działania na stanowisku Lorda Wielkiego Admirała nie zyskiwały aprobaty wigowskiego ministerium. Kiedy książę leżał na łożu śmierci, liderzy wigów przygotowywali wniosek o jego dymisję. Królowa musiała osobiście apelować do Marlborougha, aby nie pisano tego wniosku. Po śmierci męża Anna oddaliła się od księżnej Marlborough. Jej miejsce u boku królowej stopniowo zajmowała Abigail Masham.

Wkrótce nastąpił upadek wigowskiego ministerium. Kosztowna wojna o sukcesję hiszpańską i wielkie straty wojsk księcia Marlborough sprawiły, że wojna stała się wielce niepopularna w społeczeństwie angielskim. Robert Harley wykorzystał to do prowadzenia kampanii wyborczej. Wybory powszechne 1710 roku przyniosły zwycięstwo torysów, którzy uzyskali znaczną przewagę w Izbie Gmin.

Stronnicy księcia Marlborough zaczęli w szybkim tempie tracić swoje godności. 7 sierpnia 1710 roku lord Godolphin został usunięty ze stanowiska. Nowe ministerium było kierowane wspólnie przez Harleya i Henry St John. Marlborough został oskarżony o defraudację publicznych pieniędzy i pozbawiony wszystkich stanowisk. Torysowskie ministerium rozpoczęło powolne wycofywanie się Anglii z wojny. Dążąc do kompromisu skłonne było zaakceptować Burbona na hiszpańskim tronie, co było nie do przyjęcia dla wigów.

Problem rozwiązał się w inny sposób. W 1711 roku zmarł cesarz Józef I Habsburg i tron niemiecki wraz z koroną cesarską przypadł arcyksięciu Karolowi (teraz już cesarzowi Karolowi VI), pretendentowi do hiszpańskiej korony. Połączenie niemieckich ziem Habsburgów z posiadłościami korony hiszpańskiej w równym stopniu było naruszeniem równowagi europejskiej, co zawłaszczenie posiadłości hiszpańskich przez francuskich Burbonów. Jednak projekt traktatu utrechckiego przedstawiony Izbom w 1711 roku spotkał się ze sprzeciwem wigów. Izba Gmin, w której większość mieli torysi, przyjęła projekt bez oporów. W Izbie Lordów większość mieli jednak wigowie. Aby zablokować projekt doszli do porozumienia z torysem, lordem Nottinghamem, i jego stronnikami. W odpowiedzi królowa i torysi pozbawili księcia Marlborough stanowiska głównodowodzącego wojsk brytyjskich i przekazali je księciu Ormonde. Aby dać torysom przewagę w Izbie Lordów królowa zdecydowała się na działanie bez precedensu. Jednego dnia, 1 stycznia 1712 roku, Anna mianowała 12 nowych parów spośród polityków wigowskich.

Takie niekonwencjonalne działanie przyniosło oczekiwane skutki i obie Izby zaakceptowały treść porozumienia, które podpisano w Utrechcie 11 kwietnia 1713 roku Filip Andegaweński (teraz już Filip V) pozostał na tronie Hiszpanii, ale musiał zrzec się praw do tronu francuskiego. Oprócz Hiszpanii pozostały mu tylko jej kolonie. Jej pozostałe posiadłości europejskie przypadły cesarzowi. Wielka Brytania uzyskała Gibraltar i Minorkę, jak również przyrzeczenie Ludwika XIV, że nie będzie popierał sprawy pretendenta. Francuski król uznał również Annę i jej protestanckich następców za prawowitych królów Anglii.

Anna zmarła z powodu podagry i róży około godziny 7.00, 1 sierpnia 1714 roku. Pochowano ją w Opactwie Westminsterskim. Jej ciało było tak opuchnięte że musiano użyć kwadratowej trumny.

Anna zmarła niedługo po Zofii Dorocie. Dziedzicem angielskiego tronu został jej syn, Jerzy Ludwik, który po śmierci Anny objął tron. Jakobici nie zrezygnowali jednak ze swoich pretensji i wielokrotnie jeszcze jakobickie powstania zagrażały władzy dynastii hanowerskiej.

Rządy Anny charakteryzowały się wzrastającym znaczeniem ministerium i osłabianiem pozycji Korony. W 1708 roku Anna, jako ostatni brytyjski monarcha, odmówiła podpisu pod ustawą (w tym wypadku była to ustawa o szkockiej milicji). Cierpiąc z powodu złego stanu zdrowia Anna przekazywała większość władzy swoim ministrom oraz przyjaciołom. Trend przekazywania realnej władzy przez króla rządowi przybierze jeszcze większe rozmiary za panowania Jerzego I, przyczyniając się do ugruntowania w Anglii rządów parlamentarno-gabinetowych.

W 1709 roku Anna wydała proklamację do mieszkańców niemieckiego Palatynatu Renu, znaną jako "Złota Księga". Namawiała w niej mieszkańców tego zniszczonego przez wojnę kraju, aby udali się w dół Renu i weszli na statki Royal Navy, które zawiozą ich do Ameryki Północnej. Z tych planów nic nie wyszło i 3000 niemieckich uchodźców osadzono w Irlandii, w hrabstwach Limerick i Wexford, gdzie ich potomkowie żyją po dziś dzień i wciąż mówią z unikalnym niemieckim akcentem.

Okres rządów Anny był również okresem rozwoju sztuki, literatury i nauki. W architekturze sir John Vanbrugh zaprojektował Blenheim Palace oraz Castle Howard. W lipcu 1714 roku powołano Komisję Długości Geograficznej rozpisując konkurs na metodę wyznaczania długości geograficznej. Za czasów Anny tworzyli tacy pisarze jak Daniel Defoe, Alexander Pope czy Jonathan Swift. Za jej czasów działał również sir Isaac Newton (aczkolwiek swoich największych odkryć dokonał za rządów Wilhelma i Marii). Po królowej pozostał zbiór praw, znany jako Statut Królowej Anny (z 1709 roku). W 1711 roku ukazał się pierwszy numer gazety The Spectator. Anna była wielką miłośniczką brandy, która sprawiła, że królowa była czasem nazywana "Brandy Nan" (Nan jest zdrobnieniem od imienia Anna).

Na cześć królowej nazwano Queen Anne's County w stanie Maryland.

Jerzy i Anna mieli następujące dzieci:

córka (poroniona 12 maja 1684 roku),

Maria (urodzona 2 czerwca 1685 roku, zmarła 8 lutego 1687 roku),

Anna Zofia (urodzona 12 maja 1686 roku, zmarła 2 lutego 1687 roku),

dziecko (poronione w styczniu 1687 roku),

syn (poroniony 22 października 1687 roku),

dziecko (poronione 16 kwietnia 1688 roku),

Wilhelm (urodzony 24 lipca 1689 roku, zmarł 29 lipca 1700 roku), książę Gloucester,

Maria (urodzona i zmarła 14 października 1690 roku),

Jerzy (urodzony i zmarł 17 kwietnia 1692 roku),

córka (poroniona 23 kwietnia 1693 roku),